Héctor Santorum
A frota pesqueira española retirouse das augas de Marrocos tras a recente sentenza europea sobre o Sáhara Occidental. En resposta, o Goberno aprobou axudas destinadas aos mariñeiros e armadores nun momento crucial, xusto antes das eleccións.
En 2023, só 20 dos 93 barcos españois inicialmente previstos no acordo coa UE están pescando en augas controladas por Marrocos. Estes 20 barcos pertencen ás rexións de Andalucía, Canarias e Galicia, que contan con licenzas en vigor, sendo estas unha fracción do total negociado por Bruxelas para España.
O peche das augas marroquís está a ter un impacto significativo nas frotas de arrastre galega e de baixura andaluza, que son as máis afectadas por esta medida.
Unha sentenza do Tribunal de Xustiza da Unión Europea (TXUE) que defina claramente o status do territorio do Sáhara Occidental, do cal España segue sendo a potencia administradora, é crucial para as negociacións con Marrocos. Non obstante, fontes do sector consultadas por este medio suxiren que o fallo podería tardar “semanas ou meses” en chegar.
Esta situación representa un duro golpe para unha parte significativa da frota de arrastre galega, estimada entre 10 e 12 embarcacións segundo varias fontes, e especialmente para a frota de baixura andaluza.
As frotas andaluza e galega foron catalogadas como vítimas dun conflito do cal son partícipes ao contribuír ao roubo dos recursos naturais do pobo saharauí.
É importante lembrar que a Fronte Polisario é o único representante oficialmente recoñecido do pobo saharauí e, polo tanto, o único interlocutor lexítimo para levar a cabo negociacións sobre o territorio.
No ámbito xudicial, a Fronte Polisario obtivo unha vitoria significativa ante a xustiza europea en 2019, relacionada cun acordo pesqueiro e outro pacto sobre aranceis agrícolas entre a Unión Europea e Marrocos.
Especificamente, mediante unha sentenza do Tribunal Xeral da Unión Europea (TXUE) emitida o 19 de setembro de 2021, esta instancia xudicial determinou que non se tivera en conta o punto de vista do pobo saharauí en relación a ambos acordos, especialmente no ámbito pesqueiro. Isto formulou serias dúbidas sobre a lexitimidade da decisión de asinar ditos pactos co Reino de Marrocos. A decisión da Comisión Europea, respaldada polos gobernos nacionais, está sendo cuestionada neste momento pola xustiza europea.
A análise das declaracións da Avogada Xeral do Tribunal Superior de Xustiza Europeo, emitidas o 21 de marzo de 2024, deita luz sobre varios aspectos cruciais relacionados co acordo comercial da UE con Marrocos e a súa repercusión no Sáhara Occidental.
É importante ter en conta que as opinións dos Avogados Xerais non son vinculantes para o Tribunal de Xustiza; non obstante, ofrecen unha perspectiva legal independente sobre os casos en cuestión, o que contribúe ao proceso de deliberación xudicial.
No caso específico do acordo comercial da UE con Marrocos, a Avogada Xeral respalda a legalidade do mesmo, contradicindo a sentenza previa do tribunal europeo de primeira instancia que o anulou. Segundo a Avogada Xeral, o acordo non requiría a aprobación da Fronte Polisario, representante do Sáhara Occidental, como se argumentara na sentenza anterior.
O obxectivo desta opinión da Avogada Xeral respecto á Fronte Polisario é evitar que esta realice querelas contra as empresas europeas que operan no territorio do Sáhara Occidental, buscando así protexer os intereses e dereitos deste pobo.
A Avogada Xeral do Tribunal de Xustiza da Unión Europea emitiu as súas conclusións respecto ao Acordo de Pesca (casos acumulados C-778/21 P e C-798/21 P). Na súa opinión, o recurso presentado polo Consello e a Comisión debe de ser desestimado.
Argumenta que, ao non considerar o territorio do Sáhara Occidental e as súas augas adxacentes como separados e distintos dos de Marrocos, o Consello infrinxiu o dereito á autodeterminación do pobo saharauí. Esta situación contravén o principio de autodeterminación establecido polo Tribunal na súa sentenza histórica de decembro de 2016.
A Avogada Xeral do TXUE di que o acordo de pesca con Marrocos debería anularse.
En relación ao acordo sobre a ampliación de preferencias arancelarias, a Avogada Xeral recoñece o dereito da Fronte Polisario a emprender accións legais para protexer a integridade territorial do Sáhara Occidental, dado que o pobo saharauí ten personalidade xurídica no Dereito Internacional. Non obstante, considera que a anulación da decisión do Consello foi incorrecta, xa que outras obrigas derivadas do dereito á autodeterminación poderían ser relevantes. Por tanto, suxire que este aspecto sexa revisado novamente polo Tribunal, aínda que sinala que a referencia ao concepto de “potencia administradora de facto”, previamente rexeitado polo Tribunal en 2018, foi desafortunada neste contexto.
O Avogado Xeral Tamara Ćapeta sostén que os melóns e os tomates do territorio do Sáhara Occidental deben levar unha etiqueta que indique claramente a súa orixe como Sáhara Occidental, e non Marrocos. Argumenta que isto é necesario para cumprir coa lexislación da Unión Europea (UE) e garantir unha información precisa e obxectiva para os consumidores. Ademais, sinala que as autoridades francesas non poden unilateralmente prohibir a importación destes produtos, xa que o comercio internacional é competencia exclusiva da UE.
O etiquetado resulta unha afronta para o pobo saharauí. Quen será o responsable de levar a cabo esta acción? Quen se encargará da súa comercialización? E o máis importante, quen apañará os beneficios desta práctica?
Cómpre agardar a sentenza do TXUE para aclarar o status legal dos acordos pesqueiros e comerciais no Sáhara Occidental, pero mentres tanto, pódense tomar accións para apoiar os dereitos do pobo saharauí.